Her şeyin bir tarihi var, kitabın da öyle; meraklıları için kitabın kısa tarihi

Kitap okumak insanoğlunun en değerli aksiyonlarından biridir. Tarih boyunca okumaya, araştırmaya ve yazmaya merak salan insan; bunu çeşitli biçimlerde söz etmiştir. Mağara duvarlarına, taşlara ve daha öbür argümanlarla yazıyla olan bağını daima korumuştur insan. Her şeyin bir tarihi vardır; lakin kitabın da var. Bunun için meraklıları için kısa bir araştırma yaptık.

İnsanlık tarihi büyük ve derin buluşlarla doludur.. İnsanların buldukları icatlardan, bugün bütün toplumlar istifade etmektedir. Bu icatlar ve buluşlar hayatımızı kolaylaştırmıştır.

Telefonun, televizyonun, bilgisayarın, otomobilin, telgrafın, kağıdın ve daha pek çok objenin bir tarihi ve geçmişi vardır. Pekala, kitap nasıl ortaya çıktı?

KİTABIN TARİHİ

Kağıdın buluşuyla birlikte kitap da ortaya çıktı diyebiliriz. Taşlar, ağaç kabukları, ağaç yaprakları, levhalar, kil tablet, keramik vazo kesimleri, topraktan yapılmış kaplar, taşlar, çeşitli madenler, keten bezi, fildişi, kemik, hayvan kabukları ve organları, kimi bitki kabukları, papirüs, parşömen ve kağıt… Bu çok çeşitli yazı taşıyıcıları kitabın temellerini oluşturmuştur.

M.S. 868, Dunhuang’da Bin Buda Mağarası’nda bulunan Elmas Sutrası metninin baskı ön sayfası ve metnin başlangıcı

“SÖZ UÇAR YAZI KALIR”

Bilgi en büyük güçtür. Hasebiyle beşerler bilgiyi jenerasyondan nesile ulaştırmak için pek çok prosedüre başvurmuştur. Kuşkusuz kitap, en ilkel çağlardan günümüze kadar farklı değişimler yaşamıştır. Hani derler ya, “Söz uçar, yazı kalır” diye. İşte kitaplar yazının kalmasını sağlayan yegane bilgi kaynağıdır.

Sümerlilerin kil tabletleri

PAPİRÜS…

Papirüs bitkisinden üretilen ve bir cins kağıt olan papirüs, Antik Çağ’da kullanılan en önemli yazı aracıydı. Birinci olarak Eski Mısır’da M.Ö 3300’lü yıllarda kullanılmaya başlanan papirüs, vakitle öbür Akdeniz ülkerine de ulaşmıştır. Papirüs en kullanışlı ve en çok tercih edilen yazı materyali olmayı başarmıştır.

ESKİ YUNAN’DA KİTAP

Eski Yunan’da birinci başlarda papirüs kullanılmış daha sonraki süreçlerde parşömenden faydalanılmıştır ve kitap olarak ortaya çıkmıştır.

Bununla birlikte, bilinen en eski Yunan papirüsü M.Ö. IV. yüzyıldan kalmadır. Grekler devrinden günümüze hiçbir rulo ulaşamamıştır. Lakin, Grek papirüs rulolarının 6-7 metre uzunlukta olduğu varsayım edilmektedir.

M.S 5. yüzyıl, parşömen yaprağı

ROMA İMPARATORLUĞU’NDA KİTAP

Tarihin en eski uygarlıklardan olan Roma İmparatorluğu da parşömenden yararlanmış ve kitap örnekleri yapmışlardır. Bu yeni biçime “kodeks” ismini vermişlerdir. Kodeks kitap biçimi, günümüzde kullanılan kitapla benzerlik göstermektedir.

Roma İmparatorluğu’ndan kalan bir kodeks

KİTAPLARIN ÇOĞALTIMI

Matbaanın bulunduğu 1450 yılına kadar kitaplar el yazması biçimindeydi. Kitaplar insan eliyle yazılıyor ve çoğaltılmaları tek tek yapılabiliyordu.

Öte yandan kölelere de büyük iş düşmekteydi ve kitapların çoğaltılması konusunda yardımcı oluyorlardı. Bu vazife vakitle kiliseye devredilmiş, manastırların scriptorium ismi verilen yazı atölyelerinde yapılmıştır

MATBAANIN BULUNUŞU

Matbaayı birinci olarak 1450 yılında Johann Gutenborg icat ederek, insanlığın hizmetine sunmuştur. Bu icatla birlikte kitapların basılması, çoğaltılması daha kolaylaşmış ve vakit içinde gelişerek daha dizaynlı ve teknik matbaalar üretilmiştir.

1487 tarihli bir kitap

OSMANLI’DA KİTAP…

Matbaa Avrupa’dan çok sonra Osmanlı’ya gelmiştir. Bu yüzdendir ki Osmanlı vaktinde çok fazla yazılı metin yoktur. Macarlı İbrahim Müteferrika tarafından Osmanlı’ya getirilen matbaa sayesinde yazılı eser sayısında da çoğalma olmuştur.

Kültür ve bilgi hazinesi kitapların günümüze kadar nasıl basamaklardan geçtiğinin kısa bir tarihini sunduk.