Ümit Yenişehirli yazdı: Mr. Boycott’un ibretlik hikayesi

CHP’nin, “etkisi kendinden menkul” boykotu, tuhaf bir siyasi şov olarak tarihteki yerini aldı.

Bu sakil hareket; her siyasi partinin işi, aşı, ekmeği büyütme tezi taşıması gerekirken bunları küçültme gayretlerinin hangi “siyasi aklın” yapıtı olduğu, listenin tam olarak neye nazaran belirlendiği, boykot edilen yerlere gidilmeyip ancak – nasıl olacaksa – çalışanlara bahşiş bırakılmasının istendiği, oy vermesi beklenen binlerce çalışanın işlerini zora sokup, sonra o oyun nasıl istenebileceği, 1 Nisan’da 14 milyar lira olan kartlı alışverişin boykot günü 2 Nisan’da 28 milyar liraya çıkışı üzere yığınla ayrıntısı arkasında bıraktı.

Hazır, “boykot” sözü bu kadar dolaşımdayken, bu aksiyona istemeden isim babalığı yapan, İrlanda’da servete kavuşmasına karşın İrlanda düşmanı olan, İrlanda düşmanı İngiltere’den “aferin” almak için kendini paralayan bir tuhaf şahsa, Charles Cunningham Boycott’a yakından bakalım.

SÜLALESİNE KUCAK AÇAN İRLANDA’YA HASIMDI

Charles Cunningham Boycott, 1832 yılında İngiltere Norfolk’da doğmuştu. Boycott’un sülalesi, Protestanlığın kollarından biri olan Huguenotlara mensuptu. Boycott, İngiltere’nin hem ekonomik çıkarlarının hem de Katolik tutuculuğunun gereği olarak İrlanda’ya karşı sergilediği baskıları dinleyerek büyümüştü.

Bütün bunlara karşın, atalarına ve sonrasında kendisine kucak açan İrlanda tarafında değil, İngiltere tarafında durmayı seçmişti. İngiliz Kraliyet Ordusu’nun bir mensubu olmuş, akabinde şatafatlı üniformasıyla İrlanda’ya tayiniyle birlikte geniş ailesinin de mensubu olduğu mezhebin üyeleri Huguenotlar ile öbür İrlandalılara zulmeden düzeneğin bir modülü haline gelmişti. İrlanda’daki karmaşık mezhep yapısı ve buna bağlı çatışmalara karşın, Huguenotlar tekrar de bu ülkede istikrarlı bir yaşantıya sahiptiler. İngiltere ise kendi mezhebinden olanları da etkileyecek biçimde İrlanda’ya zalimane bir siyaset uyguluyordu.

İRLANDA’DAKİ KITLIK İÇİN OSMANLI YARDIMA KOŞMUŞTU

Bu ortada, İrlanda’da yaşanan insanlık dramına kayıtsız kalmayan Osmanlı Padişahı I. Abdülmecid, İrlanda’ya 10 bin sterlin yardımda bulunmak istemişse de İngiliz Kraliçesi politik münasebetlerle yardım ölçüsünün düşürülmesini rica etmiş, Abdülmecid de bunun üzerine ölçüsü 2 bin sterline indirmiş fakat 4 bin sterlin kıymetinde buğday yüklü gemileri de İrlanda’ya göndermişti.

İNGİLİZLERE “EFENDİLERİM” DİYORDU

İşte, İngilizlerin böylesi bir sömürü çarkı kurduğu ortamda “İngiltere’ye hizmet”i en geniş manada içselleştiren Boycott, bu anlayışı askerlik mesleğine girerek yeterlice ilerletmişti. O, sözün tam manasıyla “Birleşik Krallığın askeri”ydi. Ordudaki vazifesinin akabinde ise kalıcı olarak İrlanda’ya yerleşen Charles Boycott, burada kendisine iş olarak tekrar İngilizlerin çıkarlarını muhafazayı seçmişti.

O artık; geçmişin bulanık argümanları ve kuşkulu tapu kayıtlarıyla İrlanda’nın verimli topraklarına el koyan İngiliz zenginlerin yerlerini koruyan birisiydi. Bu müdafaa vazifesine fanatikçe bağlı olan Boycott, “İngiliz efendilerimin İrlanda toprakları üzerinde ‘ilahi bir hak’kı var.” diyordu.

İngilizlerin, asırlardır hukuksuz bir biçimde el koyup rantını yediği toprakları elde tutma vazifesine soyunan Charles Cunningham Boycott’un bu gayretkeş halleri, giderek ona yönelik reaksiyonlara de yol açmaktaydı. İrlandalılar; geniş ailesinden birçoğunun uzun vakittir İrlanda’da yaşıyor olmasına karşın, Boycott’u tam bir İngiliz muhibbi olarak görmekteydi. İrlandalı köylüler haksız değildi.

Boycott ve çetesi, İrlandalı küçük üreticiyi zora sokacak çabucak her işin gerisindeydiler. İrlanda tarım sistemine yönelik, kendi çıkarlarını önceleyen uygulamalar, genel üretimin randımanını düşürmekteydi. Çiftçiler, karlarına el koyan bu çete yüzünden, giderek takım biçmeden vazgeçmekteydiler. İrlanda böylelikle, daha da fakirleşmekteydi.

İRLANDA KÖYLÜSÜNÜN KÂBUSU OLMUŞTU

Boycott, üreticilerden yüksek komiteler alıyor, güya İngiliz zenginlere ilişkin topraklar için köylülerden fahiş kiralar istiyor, yasa dışı yollarla gemi batığı ticaretinde kelam sahipliği ilan ederek yerleşik İrlandalıları bu alandan uzak tutuyor, pek çok alacak – verecek hadisesinde ise borcunu inkâr edip mevzuyu İngiliz tesirindeki yargıya taşıyarak çamura yatıyordu.

Sözleşmesi şimdi bitmemiş İrlanda köylülerini, tam da eserin toplanacağı sırada tahliye kararıyla yerden kovmak, ısınmak ve yemek pişirmek için ormandan odun kesip, çalı çırpı toplayan çiftçileri bundan men etmek, kendi yerine giren köylülerin tavukları için yüksek cezalar kesmek de Charles Cunningham Boycott’un öteki reaksiyon toplayan işleri ortasındaydı. Bütün bunlar yetmezmiş üzere Boycott, yeniden İngiliz efendilerinin dayanağını alarak bir devir “hâkim”lik misyonunda bile bulunmuştu.

İRLANDA TOPRAKLARININ YARISI 750 İNGİLİZİN ELİNDEYDİ

Boycott’un bütün bu yaka silktiren davranışlarının elbette bir sonucu olacaktı. Ülkenin en büyük yarar kapısı olan tarım alanında, bu adam karşısında her geçen gün gerileyen İrlanda köylüleri, sonunda örgütlenmeye karar vermişlerdi. Bu ortada, İngiltere’nin yayınladığı bir rapor, toplumdaki yansıyı daha da arttırmıştı.

Rapora nazaran, İrlanda tarım yerlerinin neredeyse tamamı, nüfusun yalnızca % 0,2’sine aitti. Yaklaşık 10 bin kişilik bu kümenin da çok büyük bir kısmı İngiltere’de yaşamaktaydı. Yalnızca 750 kişilik bir küme ise İrlanda topraklarının net yarısına sahipti. En zenginlerin birçok, İngiltere’de yaşayan ve mülklerini yönetmeleri için Charles Boycott’a fiyat ödeyen toprak sahipleriydi. Bu sahiplik o kadar tuhaftı ki, literatüre “gıyabî toprak sahipliği” üzere bir kavram bile girmişti.

BOYCOTT’A EKMEK VERMEDİLER, DÜKKÂNLARINA ALMADILAR

Bu tablo, İrlandalılar açısından “toprak meselesi”nin ne kadar kıymetli olduğunu gösteriyordu. Bağımsızlığın yolu, bu adaletsiz tabloyu ortadan kaldırmadan geçiyordu. Örgütlenen İrlandalı çiftçiler, Ekim 1879’da Toprak Birliği’ni kurmuşlardı. Çiftçi aktivistler Michael Davitt ve Charles Stewart Parnell, köylülerin önüne düşmüş, peş peşe hareketler organize etmişlerdi.

Parnell, topladığı binlerce İrlandalıya ateşli konuşmalar yapıyordu. Charles Cunningham Boycott’un kötülüklerini bir bir sayan Parnell, “Sosyal dışlama yapmalısınız. Boycott’la karşılaştığınızda, yol kenarında ondan uzak durmalısınız Dükkânınıza almamalısınız, bir halde girdiğinde ise ondan uzak durmalısınız. Onu hoş yeşilliklerde ve pazar yerinde ve hatta ibadethanede bile yalnız bırakarak ahlakî dışlanmanın merkezine koymalısınız. Onu, güya bir cüzzamlıymış üzere ülkenin geri kalanından izole ederek, işlediği kabahatlerden ötürü ondan ne kadar nefret ettiğinizi göstermelisiniz.” diyordu.

BOYKOTA KARŞI DA İNGİLİZ EFENDİLERİNDEN YARDIM İSTEMİŞTİ

Böylece ülke çapında aksiyonlar başlamıştı. Evvel, ödenmesi gereken kiralar ödenmemiş, tebligat memurlarına kırmızı bayrak gösterilmişti. Tıpkı günlerde Boycott’un hizmetçileri iş bırakmış, akabinde da kendisine iş yapan demirci, postacı, çamaşırcı bu işleri yapmayı reddetmişti. Boycott; kasabaya kendi gidip, kendi yiyeceklerini, zar güç girebildiği az sayıdaki dükkândan almak zorunda kalmıştı.

Bu toplumsal dışlanmadan bunalan Charles Cunningham Boycott, zenginleşirken olduğu üzere iflas ederken de tekrar İngilizlerden yardım isteyecekti. The Times gazetesine bir mektup yazan Boycott, “Beyfendi! Hiçbir emekçiyi hiçbir şey yapmaya ikna edemiyorum ve her şeyi bırakıp ülkeyi terk etmediğim sürece yıkımım Toprak Birliği’nin amacı olarak ilan ediliyor.” diyordu. Bölgeye muhabir gönderen Daily News’de çıkan haberde de “Kimse onun kravatını yıkamıyor, bir somun ekmek vermiyor, kendi eserleri olduğu yerde batıyor.” deniliyordu. Polis eşliğinde Dublin’e götürülen Boycott ve ailesi, burada da kalacak otel bulamayacaktı.

Sonunda İngiliz Parlamentosu, Nisan 1881’de İrlandalı çiftçilerin haklarını teslim eden bir maddeyi çıkartmak zorunda kalmıştı. Toprak Hukuku maddesiyle birlikte de İrlanda’da durum sakinleşmiş, Toprak Kurulu kurulmuş, üretim artmıştı.

Charles Cunningham Boycott ve ailesi ise gizlice ABD’ye geçmişti. New York Times, “Yolcu, özel sebeplerden ötürü New York’a gizlice geldi.” derken, New York Tribune de “İstemeden lisana yeni bir kelimeyi, ‘boykot’u kazandıran adam.” diye yazmıştı. Ömrünün geri kalanını ABD, Malta ve İngiltere’de ortalığa çıkmadan geçiren Charles Cunningham Boycott, 19 Haziran 1897’de 65 yaşında İngiltere Manchester Flixton’daki konutunda ölmüştü. Ailesi, vefatı sonrası, eski yıllardan gelen Boycott aksisi davaların birçoklarını kaybetmiş ve büyük tazminatlar ödeyebilmek için çok sayıda mülkünü satmak zorunda kalmıştı.

– Britannica Ansiklopedisi, Charles Cunningham Boycott Unsuru, 23 Eylül 2010